آریپیپرازول چیست؟
آریپیپرازول در درمان بیماری های خلقی، اسکیزوفرنی و انواع روان پریشی ها کاربرد دارد. آریپیپرازول هورمون های دوپامین و سروتونین را در مغز متعادل می سازد و رفتارهای غیر متعارف را بهبود می بخشد.
عوارض جانبی
از عوارض شایع این دارو افزایش بزاق دهان، تاری دید، سردرد، یبوست و مشکلات خواب که ممکن است در بعضی افراد بروز کند.
آیا آریپیپرازول با آلپرازولام مثل هم هستند؟
گرچه در بیماری های خلقی ممکن است از آلپرازولام و آریپیپرازول هم زمان استفاده شود ولی دو داروی متفاوت و با عملکرد مستقل هستند و ارتباط ساختاری با هم ندارند.
موارد مصرف آریپیپرازول
ضد سایکوز (آنتاگونیست رسپتور 5HT2A، پارشیال آگونیست رسپتور 5HT1A، D2).
این دارو برای درمان شیزوفرنیا و حملات حاد پانیک همراه با اختلال دو قطبی مصرف می شود.
تاریخ به روز رسانی: ۱۳۹۵/۰۷/۰۵
مکانیسم اثر آریپیپرازول
-ضدجنون آتیپیکال کینولونی
- پارشیال آگونیست گیرنده های D2 و 5-HT1A، آنتاگونیست گیرنده 5-HT2A، بلوک کننده آلفا
- تمایل شدید به گیرنده های D2، D3، 5-HT1A و 5-HT2A
- تمایل متوسط به گیرنده های D4، 5-HT2C، 5-HT7، آدرنرژیک آلفا-1 و هیستامینی H1
- تمایل متوسط به ترانسپورترهای بازجذب سروتونین
- بدون تمایل به گیرنده های موسکارینی (کولینرژیک)
فارماکوکینتیک آریپیپرازول
جذب:
عضلانی پیوسته رهش آهسته و طولانی (100%)
خوراکی نسبتا کامل (87%)
فراهمی زیستی:
قرص خوراکی و قرص باز شونده در دهان 87%
محلول خوراکی نسبت به قرص پیک پلاسمایی 122% و سطح زیر نمودار 114%
شروع اثر: ابتدایی 3-1 هفته
پیک پلاسمایی:
تزریق عضلانی پیوسته رهش با دوز متعدد در عضله دلتوئید 4 روز، در عضله گلوتئال 7-5 روز
قرص 5-3 ساعت (در صورت مصرف با غذای چرب، تاخیر در پیک پلاسمایی آریپپیرازول به مدت 3 ساعت و تاخیر در پیک پلاسمایی متابولیت دهیدروآریپیپرازول به مدت 12 ساعت)
اتصال به پروتئین: ≥ 99% (عمدتا به آلبومین)
متابولیسم: کبدی (دهیدروژناسیون، هیدروکسیله و ان-دآلیکله شدن توسط CYP2D، CYP3A4) متابولیت دهیدروکسیله فعال می باشد.
نیمه عمر:
آریپیپرازول 75 ساعت
متابولیت دهیدروآرپیپرازول 94 ساعت
تزریق عضلانی پیوسته رهش فاز پایانی 47-30 روز (وابسته به دوز)
افراد با متابولیسم ضعیف CYP2D6 146 ساعت
دفع: مدفوع (55%؛ 18% به صورت داروی تغییرنیافته و 37% به صورت متابولیت) ،ادرار (25% عمدتا به صورت متابولیت)
عوارض جانبی آریپیپرازول
عضلانی:
عوارض شایع (%10<):
سیستم اعصاب مرکزی: سردرد، آکاتیزیا (بی قراری حرکتی)
غدد درون ریز و متابولیسم: افزایش وزن، افزایش کلسترول سرم، افزایش تری گلیسیرید سرم، افزایش کلسترول LDL، کاهش کلسترول HDL
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: تاکی کاردی، اضطراب
سیستم اعصاب مرکزی: واکنش های خارج هرمی، خواب آلودگی، سدیشن، سرگیجه، دیستونی، خستگی (وابسته به دوز)، بی قراری، بی خوابی
غدد درون ریز و متابولیسم: افزایش سطح سرمی گلوکز، کاهش وزن
گوارشی: یبوست، خشکی دهان، اسهال، استفراغ
هماتولوژی و انکولوژی: نوتروپنی
موضعی: درد در محل تزریق، واکنش محل تزریق (شامل اریتم، پینه، التهاب، خونریزی، خارش، راش، تورم)
عصبی، عضلانی و اسکلتی: درد مفاصل، کمردرد، درد عضلانی، درد عضلات و استخوان ها، لرزش
تنفسی: عفونت سیستم تنفسی فوقانی، احتقان بینی
خوراکی:
عوارض شایع (%10<):
سیستم اعصاب مرکزی: سردرد، واکنش خارج هرمی، خواب آلودگی، آکاتیزیا (بی قراری حرکتی)، خستگی، سدیشن، آژیتاسیون، بی خوابی، اضطراب
غدد درون ریز و متابولیسم: افزایش وزن، افزایش سطح سرمی گلوکز، کاهش کلسترول HDL
گوارشی: تهوع، استفراغ، یبوست
موضعی: راش محل استعمال (پچ پوستی)
عصبی، عضلانی و اسکلتی: لرزش
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: افت فشار وضعیتی
سیستم اعصاب مرکزی: سرگیجه، ریزش غیرعادی بزاق، بی قراری، لتارژی، درد، دیستونی، تحریک پذیری
پوستی: راش پوستی
غدد درون ریز و متابولیسم: افزایش تری گلیسیرید سرم، کاهش وزن، افزایش کلسترول سرم
گوارشی: سوء هاضمه، کاهش اشتها، افزایش اشتها، خشکی دهان، اسهال، دندان درد، ناراحتی معده، درد بالای شکم، درد شکمی، بی اشتهایی
ادراری تناسلی: بی اختیاری ادرار
عصبی، عضلانی و اسکلتی: درد مفاصل، درد دست و پا، خشکی، سفتی، سستی، سفتی عضلات، درد عضلانی، اسپاسم عضلانی
چشمی: تاری دید
تنفسی: نازوفارنژیت، سرفه، گلودرد، خون دماغ
متفرقه: تب
تداخلات دارویی آریپیپرازول
مشخصات کلی تداخلات:
- سوبسترای CYP2D6
- سوبسترای CYP3A4
- تشدید اثرات تضعیف‌کننده CNS
-کاهش اثرات مرکزی هیستامین
- آنتاگونیست دوپامین
-تشدید اثرات خارج هرمی
- تشدید هایپرگلایسمی
- تشدید هایپرپیرکسی
- تشدید اثرات کاهنده فشارخون
- کاهش آستانه تشنج
تداخلات رده X (پرهیز):
آمی سولپراید (خوراکی)، آزلاستین (نازال)، بروموپرید، برومپریدول، کانیواپتان، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، متوکلوپرامید، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، پیریبدیل، سولپیرید، تالیدومید
کاهش اثرات داروها توسط آریپیپرازول :
آمفتامین‌ها، داروهای کاهنده قند خون، داروهای ضد پارکینسون ( آگونیست دوپامین)، گوانتیدین، پیریبدیل، کیناگولید
کاهش اثرات آریپیپرازول توسط داروها:
آرمودافینیل، کابرگولین، القاکننده‌های متوسط تا قوی CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافیتینیب، ایووسیدنیب، لیتیم، میتوتان، پگ اینترفرون آلفا-b۲، پیریبدیل، ساریلومب، سیلتوکسیمب، توسیلیزومب
افزایش اثرات داروها توسط آریپیپرازول:
الکل (اتیل)، آمی‌فامپریدین، آزلاستین (نازال)، بلونانسرین، برکسانولون، بوپرنورفین، داروهای تضعیف‌کننده CNS، فلونیترازپام، آیوهگزول، آیومپرول، آیوپامیدول، مکیتازین، متوتری‌مپرازین، متیل‌فنیدات، متی‌روسین، آگونیست های اوپیوئیدی، اورفنادرین، اوکسی‌کدون، پارالدهید، عوامل سروتونرژیک (خطر بالا)، سولپیرید، سوورکسانت، تالیدومید، زولپیدم
افزایش اثرات آریپیپرازول توسط داروها:
مهارکننده‌های استیل کولین استراز (مرکزی)، آجمالین، آلیزاپرید، آمیسولپرید (خوراکی)، اپرپیتانت، داروهای کاهنده فشارخون، بریمونیدین (موضعی)، بروموپرید، برومپریدول، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، کلرمتیازول، کلرفنسین کاربامات، کلوبازام، کلوفازیمین، کانیواپتان، مهارکننده‌های قوی و متوسط CYP2D6 ، مهارکننده‌های قوی و متوسط CYP3A4، دیوتترابنازین، دایمتیندن (موضعی)، دوکسیلامین، درونابینول، دروپریدول، دولوکستین، دوولیسیب، اردافتینیب، اسکتامین، فوس اپرپیتانت، فوس نتوپیتانت، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، هیدروکسی‌زین، گیاه کاوا، لاروترکتینیب، لمبورکسانت، لیتیوم، لوفکسیدین، لومفانترین، منیزیم سولفات، متادون، متوتری‌مپرازین، متیل‌فنیدات، متوکلوپرامید، متی‌روسین، میفپریستون، مینوسیکلین (سیستمیک)، نابیلون، نتوپیتانت، اوکسوممازین، پالبوسیکلیب، پگ اینترفرون آلفا-b۲، پرامپانل، روفینامید، داروهای سروتونرژیک (خطر بالا)، سیمپرویر، استریپنتول، سدیم اکسیبات، تترابنازین، تتراهیدروکانابینول، تتراهیدروکانابینول وکانابیدیول، تری‌مپرازین
تداخل با غذا:
مصرف دارو همراه وعده غذایی پرچرب، مدت‌زمان رسیدن به پیک پلاسمایی را به تأخیر می‌اندازد.
راهکار: بدون ملاحظات غذایی مصرف شود.
هشدار ها آریپیپرازول
1- لازم است که بیمار از لحاظ بروز علایم خارج هرمی (به ویژه آکاتیزی یا بی قراری حرکتی) پیش از شروع درمان و سپس به صورت دوره ای در طول درمان ارزیابی گردد.
2- وضعیت ذهنی (از لحاظ بروز افسردگی، افکار خودکشی، تشدید یا بروز رفتارهای غیرطبیعی) و علایم حیاتی بیمار در صورت نیاز بالینی پایش گردد (به ویژه در ابتدای درمان و پس از تغییرات دوز مصرفی).
3- فشارخون بیمار در ابتدای درمان، 3 ماه پس از شروع درمان و سپس به صورت سالیانه پایش شود.
4- وزن، قد، شاخص توده بدنی و اندازه دور کمر بیمار در ابتدای درمان و سپس در هفته های 4، 8 و 12 پس از شروع یا تغییر درمان، سپس هر 3 ماه ارزیابی گردد. (لازم است که در صورت افزایش وزن به میزان ≥ 5% وزن اولیه، آریپیپرازول به یک داروی ضدجنون دیگر تغییر داده شود.)
5- سابقه خانوادگی یا ابتلای بیمار به چاقی، دیابت، دیس لیپیدمی، پرفشاری خون یا بیماری قلبی عروقی در ابتدای درمان و سپس به صورت سالیانه بررسی شود.
6- سطح گلوکز ناشتای پلاسما و HbA1C در ابتدای درمان، 3 ماه پس از شروع درمان و سپس به صورت سالیانه پایش شود.
7- وضعیت چربی خون ناشتای بیمار در ابتدای درمان و 3 ماه پس از شروع درمان پایش گردد و سپس در صورت طبیعی بودن سطح LDL، هر 5-2 سال یا در صورت نیاز بالینی به صورت متناوب تر ارزیابی شود.
8- فعالیت های غیرارادی و غیرطبیعی یا علایم پارکینسون در بیمار، در ابتدای درمان و سپس به صورت هفتگی تا زمان تثبیت دوز (به مدت حداقل 2 هفته) و به مدت 2 هفته پس از هرگونه افزایش چشمگیر دوز پایش شود.
9- لازم است که در بیماران مبتلا به بیماری های افزایش دهنده خطر به زمین افتادن یا مصرف کننده داروهایی با این عارضه، خطر به زمین افتادن بیمار در ابتدای درمان و سپس به صورت دوره ای در طول درمان ارزیابی شود.
10- الکتروکاردیوگرام بیمار در صورت نیاز بالینی پایش شود.
11- CBC بیمار در صورت نیاز بالینی پایش شود (در بیمارانی با سطح کم گلبول سفید یا سابقه بروز لکوپنی/نوتروپنی ناشی از مصرف دارو، طی چند ماه ابتدایی درمان به صورت متناوب ارزیابی گردد).
12- سطح الکترولیت ها و عملکرد کبدی به صورت سالیانه و در صورت نیاز بالینی ارزیابی شود.
13- بیمار از لحاظ بروز گالاکتوره، تغییر در قاعدگی، میل جنسی، انزال و نعوظ به صورت سالیانه پایش گردد.
14- بیمار از لحاظ بروز دیس کینزی تاردیو هر 12 ماه ارزیابی شود (در افرادی با خطر بالای بروز، هر 6 ماه بررسی گردد).
15- معاینات چشمی بیمار به صورت سالیانه در افراد بالای 40 سال به صورت سالیانه و در افراد جوان تر هر 2 سال انجام گیرد.
16- لازم است که دیگر داروهای مصرفی بیمار بررسی شود تا در صورت نیاز، تنظیم دوز صورت گیرد یا از درمان جایگزین استفاده شود.
17- به بیمار گوشزد شود که در صورت بروز هرگونه علایمی از قبیل افسردگی، تغییرات حرکتی، بینایی، قاعدگی یا عملکرد جنسی به پزشک اطلاع دهد.
مقالات پر بیننده:
بهترین مرکز مشاوره در اسلامشهر
بهترین دکتر روانشناس در اسلامشهر
مشاور کودک در اسلامشهر
